یرقان یا زردی چیست:
یرقان یا زردی (Jaundice یا Icterus) به تغییر رنگ و زرد شدن پوست، صلبیه و غشاهای مخاطی ناشی از بالا رفتن بیلی روبین خون است. بالا رفتن غلظت پلاسمایی بیلی روبین اغلب ناشی از بیماری های پیش کبدی، کبدی (مانند هپاتیت) و پس کبدی (ماند سنگ کیسه صفرا) است. کیسه صفرا وظیفه دفع بیلی روبینکه ماذه ای حاصل از تخریب گلبول های قرمز است را دارد. داشتن رژیم غذایی چرب، کلسترول در صفرا افزایش می یابد و رسوب می کند که در نهایت سنگ صفرا ایجاد می شود و بیلی روبین به وسیله کیسه صفرا نمی تواند دفع شود. یرقان موجب زرد شدن رنگ پوست و سفیدی چشم شده وحتی ادرار بیمار به رنگ چای تغییر می کند این تغییر رنگ به معنای زنگ خطر ابتلا به عفونت کبدی یا انسداد مجرای صفراوی به شمار می رود.
زردی نوزادان:
زردی نوزادان ناشی از بالا رفتن بیلی روبین مستقیم یا غیر مستقیم است، که نوع غیر مستقیم می تواند به کرن ایکتروس (آسیب مغزی ناشی از زردی شدید و درمان نشده یا سطح بالای بیلی روبین در خون است) تبدیل شود و خطرناک است. این حالت بر اثر شروع شدن فعالیت آنزیم های موثر بر روی بیلی روبین، در هنگام تولد روی می دهد. پس از تولد و با گذشت چند روز این آنزیم ها فعال می شوند و حالت یرقان بر طرف می گردد. زردی در کودکان شامل بی رنگی یا زرد شدن پوست بدن و چشم ها می شود. به طور کلی بیش از 70 در صد نوزادان در روزهای نخستین پس از تولد به این بیماری مبتلا می شوند که بیانگر شایع بودن آن در نوزادان است. آمار در نوزادانی که پیش از موعد متولد می شوند حدود 80 در صد است.
در قدیم برای درمان زردی در نوزادان از گیاه شیرخشت استفاده می کردند ولی امروزه از طریق خواباندن عریان نوزاد در زیر نور مهتابی که به کمک دستگاه فتوتراپی انجام می شود این مشکل برطرف می شود.
علایم زردی و یرقان در بزرگسالان:
- رنگ زرد پوست و چشم که معمولا از سر شروع می شود و در بدن گسترش می یابد
- مدفوع کم رنگ
- ادرار تیره
- خارش
- خستگی
- درد شکم
- کاهش وزن
- استفراغ
- تب
انواع یرقان در بزرگسالان:
- یرقان یا زردی در اثر خونریزی:
به علت بیماری کبدی یا آسیب دیدگی
- زردی یا یرقان همولیتیک:
به علت همولیز یا تجمع سریع گلبول های قرمز اتفاق می افتد و منجر به افزایش تولید بیلی روبین می شود
- زردی یا یرقان انسدادی:
به علت انسداد مجاری صفراوی است این مورد مانع از خروج بیلی روبین از کبد می شود
عوامل زردی در بزرگسالان:
- سوء مصرف الکل
- سرطان کبد
- تالاسمی
- سیروز کبدی (زخم کبدی)
- تشکیل سنگ (سنگ های ساخته شده از مواد چرب سخت یا سنگ های رنگی ساخته شده از بیلی روبین)
- انواع هپاتیت (E، D، C، B، A)
- سرطان پانکراس
- کمبود G6PD
- انسداد مجاری صفراوی
- کم خونی سلول داسی شکل
- پانکراتیت حاد
- واکنش ناسازگاری ABO
- کم خونی همولیتیک ایمنی ناشی از مواد مخدر
- تب زرد
- یک واکنش نامطلوب یا سوء مصرف دارو مانند استامینوفن
- سایر اختلالات خون
یرقان یا زردی چه شرایطی را ممکن است به وجود بیاورد:
التهاب حاد کبد: می تواند توانایی کبد را برای متابولیزه کردن بیلی روبین و دفع آن را کاهش دهد یا منجر به انسداد مجاری صفراوی می شود
التهاب مجاری صفراوی: می تواند مانع از ترشح مایعات صفراوی و حذف بیلی روبین شود
انسداد مجاری صفراوی: می تواند باعث شود بیلی روبین از کبد دفع نشود
آنمی خونریزی: وقتی مقدار زیادی از گلبول های قرمز تخریب می شود، آنمی باعث تولید بیش از حد بیلی روبین می شود
سندرم زیلبرت: یک بیماری ارثی است که توانایی آنزیم ها برای دفع ادراری صفرا را مختل می کند
کلستاز: می تواند جریان صفراوی را از کبد قطع کند. صفرا حاوی بیلی روبین کونژوگه به جای اینکه دفع شود در کبد باقی می ماند
سندرم کریگلر نجار (Crigler-Najjar): یک بیماری ارثی است که باعث کاهش آنزیمی خاصی برای پردازش بیلی روبین می شود
سندرم داوبین-جانسون: یک شکل ارثی از زردی مزمن است که مانع از ترشح بیلی روبین همولیتی از سلول های کبد می شود
شبه زردی (Pseudojaundice): یک شکل بی ضرر از زردی است، زرد شدن پوست ناشی از اضافه شدن بتاکاروتن است. Pseudojaundice معمولا از خوردن مقدار زیاد هویج، کدو تنبل و خربزه ایجاد می شود
عوارض جانبی زردی یا یرقان:
- خارش ناشی از زردی گاهی می تواند بسیار شدید باشد
- بیمارانی که به یرقان مبتلا هستند بی خوابی را تجربه می کنند
- در مواردی که زردی شدید باشد حتی افکار خودکشی وجود دارد