پوکی استخوان چیست:
پوکی استخوان یا استئوپروز (Osteoporosis) یک بیماری اسکلتی سیستماتیک و شایع ترین بیماری متابولیک استخوان است، که باعث ضعیف شدن و شکننده شدن استخوان می شود. شکستگی های مربوط به استئوپروز بیشتر در مفاصل ران، مچ و ستون فقرات اتفاق می افتد. استخوان بافت زنده ای است که همیشه در حال شکسته شدن و جایگزینی است. استئوپروز وقتی به وجود می آید که ایجاد استخوان جدید با از بین رفتن استخوان قدیمی تناسب نداشته باشد.
علایم و نشانه های پوکی استخوان:
- کمردرد ناشی از شکستگی یا خوابیدن مهره ها روی هم
- کاهش قد به مرور زمان
- قامت خمیده
- استخوانی که بسیار راحت تر از شرایط عادی می شکند
علل پوکی استخوان:
- سن: بعد از 30 سالگی و در خانم ها به ویژه بعد از یائسگی افزایش می یابد.
- کاهش سطح هورمون های جنسی: کاهش سطح استروژن، تشکیل و تولید استخوان را کاهش می دهد. استروژن در حفظ تراکم استخوان در زنان اهمیت دارد.
- جنس: زنان بیشتر از مردان به پوکی استخوان مبتلا می شوند.
- نژاد: نژاد سفید پوستان و آسیایی بیشتر از دیگر نژاد ها در معرض ابتلا به استئوپروز هستند.
- ساختار استخوان: قد بلند (بیش از 1.70 متر) و لاغر بودن (وزن کمتر از 56.69 کیلو گرم) خطر پوکی استخوان را افزایش می دهد. افراد ریز نقش به دلیل کمبود توده ی استخوانی در معرض خطر بالاتری قرار دارند.
- عوارض ژنتیکی: شکستگی لگن یا پوکی استخوان در اعضای نزدیک خانواده میزان ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.
- سابقه ی شکستگی: شکستگی مختصر به ویژه پس از سن 50 سالگی احتمال ابتلا به این بیماری را بالا می برد.
- جراحی دستگاه گوارش: جراحی کاهش اندازه ی معده یا حذف بخشی از روده سطح موجود برای جذب مواد مغذی، از جمله کلسیم را کاهش می دهد و در نتیجه استخوان ها ضعیف می شوند.
عوامل پر خطر افزایش پوکی استخوان:
- به دلیل مسایل هورمونی استئوپروز در زنان بیشتر است
- وجود سابقه پوکی استخوان در اعضای خانواده
- سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد مواد الکلی
- کاهش سطح تستسترون در مردان
- ورزش نکردن
- لاغر بودن بیش از حد
- تغذیه و رژیم غذایی کم کلسیم
- شیمی درمانی که باعث یائسگی زودتر شده احتمال ابتلا به استئوپروز را بیشتر می کند
- آمنوره (توقف دوره قاعدگی) در بین زنان با کاهش استروژن
- بیماری آرتریت روماتوئید یا بیماری کبدی
- پرکاری غده تیروئید و پاراتیروئید
- کمبود ویتامین D در بدن
- مصرف بعضی از داروها به مدت طولانی مانند داروهای ضد تشنج و داروهای کورتیکواستروئید خوراکی
- اختلالات ارثی بافت همبند مثل استخوان سازی ناقص، سندرم مارفان (یک اختلال ژنتیکی است) و ….
کدام بیماری های هورمونی باعث پوکی استخوان می شود:
- پرکاری تیروئید
- اختلالات غدد فوق کلیوی مثل سندرم کوشینگ (علت میزان بالای هورمون کورتیزول)
- کاهش میزان هورمون های جنسی (استروژن و تستسترون)
- اختلالات غده هیپوفیز
- پرکاری غدد پاراتیروئید
روش های تشخیص پوکی استخوان:
- معاینه جسمی نوسط پزشک ارتوپد و متخصص روماتولوژی
- پرتوهای X و عکس های رادیولوژی
- آزمایش های تراکم استخوان مانند DXA
پیشگیری از پوکی استخوان:
دریافت کلسیم کافی:
مانند محصولات لبنی کم چرب، سبزیجات برگی سبز تیره، کنسرو ماهی قزل آلا یا ساردین با استخوان، مصرف سویا و محصولات سویا مانند توفو (پنیر سویا)، غلات غنی از کلسیم و آب پرتقال
مصرف ویتامین D:
در افراد زیر 50 سال 400-800 IU در روز و در افراد بالای 50 سال 800-1000 IU در روز
ورزش:
مانند پیاده روی، بالا رفتن از پله، آهسته دویدن، ورزش های راکتی و شنا، ترک مصرف الکل، کاهش مصرف کافئین و ترک مصرف سیگار
داروهای درمان استئوپروز:
- آلندرونیت (Fosamax)
- ریزدرونیت (Atelvia، Actonel)
- ایباندرونیت (Boniva)
- اسید زولدرونیک (Zometa،Reclast)
- کلسیتونین
- رالوکسیفن
- تری پاراتید