تعریف کم خونی:
کم خونی یا آنمی زمانی بروز پیدا می کند که سطح گلبول قرمز خون (RBC) در بدن پایین بیاید. این مشکل با امراض مختلفی همراه است.زیرا گلبول قرمز حاوی هموگلوبین می باشد که اکسیژن را به بافت های بدن انتقال می دهد. کم خونی (Anemic) جز بیماری خونی محسوب می شود.
دلایل کم خونی مانند:
- وراثت
- مشکل سوء تغذیه ( فقر آهن و کمبود ویتامین ها)
- ابتلا به بیماری های عفونی
- برخی سرطان ها
- مصرف برخی دارو ها
- تماس با بعضی از سموم
انواع کم خونی:
- نابودی و از دست رفتن گلبول های قرمز
- کم شدن شمار گلبول های قرمز
- کند شدن روند تولید گلبول های قرمز
نابودی و از دست رفتن گلبول های قرمز:
زمانی که سرعت از بین رفتن گلبول ها به دلیل همولیز، بیشتر از حد نرمال شود مغز استخوان گلبول های جدید بیشتری تولید می کند تا گلبول های از دست رفته را جبران کند. ولی اگر سرعت از بین رفتن گلبول ها بیشتر از حد مجاز باشد و نتواند گلبول های از دست رفته را جبران کند فرد به کم خونی مبتلا می شود که به این کم خونی همولیتیک می گویند.
همولیتیک یا بیماری خود ایمنی وقتی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن اشتباهی به گلبول های قرمز حمله کند و آن ها را از بین ببرد.
انواع آنمی همولیتیک:
- بیماری گلبول های داسی شکل
- تالاسمی
- کمبود گلوکز 6
- فسفات دی هیدروژناز (G6PD یا بیماری باقلایی)
- اسفروسیتوز ارثی
کم شدن شمار گلبول های قرمز:
خونریزی شدید به دلیل جراحت، جراحی و لخته شدن خون باعث آنمی می شود.
آنمی تدریجی در بلند مدت مانند خونریزی روده به خاطر ابتلا به بیماری التهاب روده (IBP) منجر به آنمی می شود که با قاعدگی شدید در خانم ها همراه است. همه این عوامل نیاز به آهن را افزایش می دهند زیرا آهن جزء مهمترین عناصر است که برای ساخت گلبول های قرمز ضروری می باشند.
کند شدن روند تولید گلبول های قرمز:
آنمی اپلاستیک زمانی به وجود می آید که مغز استخوان نتواند گلبول های قرمز را به مقدار کافی تولید کند و این بیماری به دلیل عفونت های ویروسی، تماس با مواد شیمیایی سمی، اشعه ها، مصرف دارو های آنتی بیوتیک، دارو های ضد صرع و سرطان به وجود می آید.
علایم کم خونی:
- احساس ضعف
- تحمل پایین و خستگی هنگام بالا رفتن از پله ها
- رنگ پریدگی پوست
- شکاف گوشه لب
- قاشقی شدن ناخن ها
- خستگی
- تاری دید
- سرگیجه
- تپش قلب
- تمایل به خوردن خاک
- تمایل به خوردن برنج خام
- تمایل به خوردن یخ
کم خونی به دلیل اینکه گلبول های قرمز از دست می دهیم می تواند موجب یرقان (زردی)، بزرگ شدن طحال و تیره شدن رنگ ادرار شود.
در اطفال و کودکان کم خونی ناشی از فقر آهن موجب تاخیر در رشد و اختلالات رفتاری، کاهش تحرک، اختلال در روابط عمومی و بی توجهی می شود.
تشخیص کم خونی:
- آزمایش خون
- تست آهن
- الکتروفوزر هموگلوبین
- بایوپسی و نمونه گیری مغز استخوان
- شمار رتیکولوسیت
درمان کم خونی:
- مصرف غذا های حاوی آهن زیاد مانند: گوشت قرمز، ماهی، مرغ، تخم مرغ، میوه های خشک شده، عدس و لوبیا، سبزیجات سبز برگ پهن مثل اسفناج، کلم و غذا های حاوی آهن غنی شده
- مصرف مواد خوراکی که جذب آهن را بالا می برد مانند: آب پرتقال، توت فرنگی، کلم، میوه ها و سبزیجات حاوی ویتامین C
- خودداری از نوشیدن قهوه و چای همراه با غذا چون نوشیدنی ها جذب آهن را دشوار می کنند
- استفاده فولیک اسید